27 Aralık Pazartesi Paylaşımı “İyilik Hâline Derinlemesine Bir Bakış”

İyilik Hâline Derinlemesine Bir Bakış

İyilik hâli kavramı Cambridge sözlüğünde, “kendini sağlıklı ve mutlu hissetme durumu” olarak açıklanır. Bu kavramın içine akıl ve ruh sağlığı, yüksek yaşam doyumu, refah, anlam duygusu ve stresle başa çıkma becerileri giriyor. Bu kavram kısaca “kendini iyi hissetmek” olarak açıklanabilir.

İyilik hâli mutluluk, sağlık, sosyal bağlar ve anlam duygusu gibi çok sayıda olumlu kavramı içine aldığı için herkes tarafından istenen ve aranan bir özelliktir. Kırk yedi ülkeden 9000 üniversite öğrencisinin katıldığı bir araştırmada, dokuzlu bir ölçek üzerinde tanımlanmış olan 20 değer içinde, mutluluk 8.1 ile en yüksek sırada yer almıştır. Katılımcıların yarısından çoğu mutluluğa 9 puan vermiştir.

Modern hayatın karmaşası, yüksek talepleri, hızı ve belirsizliği birçok ülkede iyilik hâlinin düşüşte olduğunu gösteriyor. Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık’ın vatandaşlarında iyilik hâlini geliştirmeyi bir politika olarak belirlemesinden sonra başka ülkeler de onları izlemeye başladı. Bu sebeple, iyilik hâli duygusunu bireylerde geliştirmek amacıyla insanları iyilik hâlinden uzaklaştıran nedenleri ve iyilik hâline nasıl yaklaşılabileceğini anlamak gerekir.

Psikolojinin üç alt disiplini iyilik hâli konusunda araştırma yapmaktadır:

• Gelişim psikolojisi:İyilik hâlinin hayat süresince geliştirilen bir özellik olarak değerlendirilmesi ve incelenmesiyle ilgilenir.
• Kişilik psikolojisi: İyilik hâline Maslow’un “kendini gerçekleştirme”, Rogers’in “tam işlevsel kişi”, Jung’un “bireycilik” ve Allport’un “olgunluk” kavramları çerçevesinde yaklaşır.
• Klinik psikoloji: İyilik hâlini biyolojik, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlar çerçevesinde açıklar.

İyilik hâlini oluşturan bileşenler

İyilik hâlinin bileşenlerini ele alan farklı yaklaşım ve modellere kısaca değinmek konunun bütünlüğü açısından faydalı olacaktır.

Diener’in üçayaklı modeli: Bu model, kavranması kolay ve oldukça sade bir yaklaşım getirir. Kişinin hayatındaki zihinsel, duygusal ve bağlamsal koşulların değerlendirilmesi öznel iyilik hâlini belirler.     

• Çoğunlukla olumlu duygu yaşanması,
• Ender olarak olumsuz duygu yaşanması,
• Kişisel değerlendirmede yüksek yaşam doyumu öznel iyilik halini yansıtır.

Carol Ryff’in altı faktör modeli: Bu model psikolojik iyilik hâlini oluşturan altı ögeyi tanımlar. Bu ögeler aynı zamanda, bireylerin tüm potansiyellerini kullanmaya ve yeteneklerini gerçekleştirmeye çalışırken karşılaştıkları zorlukları içine alır. 

• Kendini kabul
• Kişisel gelişim
• Yaşam amacı
• Çevreyi kontrol
• Otonomi
• İnsanlarla olumlu ilişkiler.

Corey Keyes’in gelişme/parlama yaklaşımı: Carol Ryff’le iş birliği içinde çalışan Keyes iyilik hâlinin üç ögesi olduğunu ileri sürer.

• Duygusal veya öznel iyilik hâli; buna aynı zamanda hedonik iyilik hâli der.
• Psikolojik iyilik hâli; ödömonik (eudaimonic) iyilik hâlinin ögesidir.
• Sosyal iyilik hâli; ödömoni iyilik hâlinin bir diğer ögesidir.

Seligman’ın pozitif psikoloji yaklaşımı: İyilik hâli, pozitif psikolojinin temel taşını oluşturur. Pozitif psikolojinin ilgi alanı olan ödomoni  (iyi hayat)  hayatta en çok değer verilen ve iyi hayata katkı sağlayan ve doyum sağlayan konulara odaklanır. Martin Seligman iyi hayatı, her gün güçlü yönlerini kullanarak oluşturulan özgün mutluluğu ve sonsuz doyumu olarak tanımlar.

Kaynak: Baltaş Bilgievi